Акцияларга сармоя киритиш ва улар билан савдо қилиш реал активлар (компаниянинг асосий воситалари, ускуналари каби) ва хизматлар (компаниянинг бошқарув тажрибаси)га сармоя киритиш орқали амалга оширилади. Масалан, чайқов амалиёти ва қимор ўйинларида реал активларга сармоя киритиш мақсад қилинмайди, балки нархлар ўртасидаги тафовут устида ҳамда гардкамчилик асосида “ўйналади”. Шу сабабли бундай усуллар билан топилган пуллар шариат нуқтаи назаридан ҳалол ҳисобланмайди. Масалан, лотереядан тушган пуллар ҳаттоки хайрияга ёки жамоат ишларини молиялаштириш учун сарфланса ҳам, бу маблағ баъзилар ўйлагандек “ювилиб” қолмайди, балки бундай пул топган томон учун ҳаромлигича қолаверади.
Қимматли қоғозлар савдоси хатар ва таваккалчилик (риск)ка асосланган тижорат бўлиб, уни доирасида олинган даромад ҳам очиқ-ойдин ошкор қилинади. Чайқов ва қимор ўйинлари эса фақатгина ғарар ва мутлоқ тасодифга асосланган келажакдаги мавҳум даромад кўринишида бўлади.
Шу билан бирга, соҳанинг моҳиятини яхши англаб етмаган одамга ҳар қандай “паст нархга олиш ва қимматга сотиш” чайқов амалиёти ёки хатто қиморга ўхшаб кўриниши мумкин. Лекин, қуйидаги шартлар топилса бу чайқов амалиёти ёки қимор бўлмайди ва бундай акцияларни сотиб олиш ва сотиш жоиз бўлади:
- агар реал активларга сармоя киритилса, яъни уларнинг эгалиги тўлиқ қўлга киритилса;
- агар компаниянинг асосий фаолияти шаръий жиҳатан рухсат этилган фаолият турига кирса;
- компаниянинг муайян фоизли (рибовий) даромадлари, олинган фойда таркибидан чиқариб ташланса (корхонанинг тақиқланган даромадлари жами даромадларнинг 5% дан ошмаслиги зарур. Бундай тақиқланган даромадлардан садақа қилиш орқали қутулиш ва даромадларни поклаш зарур бўлади);
- Корхонанинг фоизли қарзлари жами активларга нисбати 30% дан ошмаса. (фоизли қарзларга облигациялар, банк кредитлари, анъанавий молиявий лизинг, депозит сертификатлари, имтиёзли акциялар киради);
- Корхонанинг шариатга мос келмайдиган инвестициялари жами активларга нисбатан 30% дан ошмаса (бундай инвестицияларга пул бозорларига қилинган инвестициялар, фоизли банк депозитлари, турли анъанавий фоизли облигациялар, АҚШ ғазначилик қоғозлари, деривативлар ва бошқа инвестициялар киради).
Албатта, корхонанинг ушбу кўрсаткичларини қандай текшириб кўришни ҳамма ҳам билмайди, шунинг учун бугунги кунда айнан ҳалол акциялар савдоси билан шуғулланадиган Zoya, Islamicly, Wahed invest каби турли платформалар бор. Демак, ҳалол акциялар савдоси билан шуғулланиш истагида бўлганлар ушбу платформалар хизматидан фойдаланиши мумкин экан.
Қўшимча равишда ушбу мақолани ўқинг:
- Компаниялар акцияларининг ҳалоллигини аниқлаш бўйича амалий қўлланма
- АКЦИЯЛАР САВДОСИ БИЛАН ШУҒУЛЛАНИШДА ИСЛОМ ТАЛАБЛАРИ