Ислом банклари мижозларнинг омонат ҳисобларини бошқариш учун, асосан, Музораба битимидан фойдаланади. Унга кўра, банк “Музориб” (иш бошқарувчи); мижоз эса “роббул мол” (сармоядор) бўлади. Бунда ислом банклари мижоздан қабул қилинган пул маблағларини бирор-бир лойиҳага сармоя сифатида киритади, лойиҳа фаолияти давомида олинган даромад шартномага мувофиқ нисбатда тақсимланади. Мижозларнинг инвестиция ҳисобварақларига келиб тушадиган фойда уларнинг сармоя сифатида киритган маблағларини банк тарафидан инвестиция қилишдан олинган фойдани ифодалайди. Ушбу фойда мижоз билан имзоланган шартномага биноан ҳар ой ёки йиллик кўринишда тўланиши мумкин.
Ислом банклари мижозларнинг омонат ҳисобларидаги маблағларини, асосан, қисқа муддатли, хатар кўрсаткичлари паст бўлган инвестиция лойиҳаларига киритади. Шу сабабдан қайтадиган фойда кичик бўлади. Бундан ташқари, инвестиция лойиҳалари йиғиндисининг (портфель) ҳажми олинган фойда миқдорига таъсир қилади. Шунинг учун банк акциядорлари кўпинча инвестиция ҳисоб эгаларининг фойдасини таъминлаш мақсадида ўз даромадларининг бир қисмидан воз кечадилар (албатта, бу банкнинг мижозлар олдидаги обрў-эътиборини муносиб тарзда ушлаб туришга/янада кучайтиришга хизмат қилади).
Ислом банкларида аниқ фойда миқдори/ставкасини белгилаш (бу борада мижозларга қатъий кафолат бериш) тақиқланади, чунки у сармояга нисбатан даромадни кафолатлаш ҳисобланади. Ислом банки кутилаётган фойда ҳажмини фақатгина олдинги даромадлар тарихи ёки техник-иқтисодий ҳисоблашларга асосланган ҳолда тахминан баҳолаши мумкин.
Ислом банклари, одатда, омонатчиларнинг маблағларини, асосан, ўз мижозларига тақдим этиладиган Муробаҳа, камайиб борувчи мушорака, эгалик билан якунланувчи ижара (ижара мунтаҳия бит-тамлик) каби молиялаштириш маҳсулотларини ўз ичига олувчи умумий инвестиция жамғармасига сармоя сифатида киритади. Ушбу сармоялар қайси маҳсулотларга қандай ҳажмда йўналтирилганлиги ва бу борадаги бошқа маълумотлар банкнинг йиллик ҳисоботида батафсил кўрсатилади.
Бундан ташқари, Ислом банклари баъзида омонат ҳисоби эгаларига банк таъсисчилари тарафидан тўланувчи совғалар (ҳиба) ҳам тақдим этадилар (бу, албатта, банкнинг ихтиёри).
Мижозларнинг ислом банкларидаги инвестиция ҳисобварақлари анъанавий банклардагидан фарқли равишда зарар кўриши ҳам мумкин. Бу, ушбу банк ҳисобларнинг шариатга мувофиқ эканлигини тасдиқлайди, чунки бундай инвестицияларда сармоя ва фойда кафолатланмайди. Шу билан бирга, шуни таъкидлаш жоизки, ислом банклари ҳар қандай йўқотишлар ёки кутилмаган вазиятлардан (жумладан, даромад паст бўлиши ёки умуман бўлмаслиги эҳтимолидан) ҳимояланиш учун қўллаб-қувватловчи захиралар ташкил қилишади. Бундай захиралар яратиш турли давлатларда турлича, баъзиларида мажбурий, баъзиларида эса ихтиёрий бўлади.
Манба: “Ислом банклари ҳақида тез-тез сўраладиган 60 саволга жавоб” китоби.