Юртимизда коронавирус сабабли карантин эълон қилинганига ҳам салкам бир ой бўлди. Карантин даврида бизга ижара масаласида бир қанча саволлар келиб тушди, шулардан баъзиларини ва бу саволларга бизнинг жавобимизни эътиборингизга ҳавола қилмоқчимиз:
1-савол
Ассалому Алайкум,
Мен жой ижарага олган эдим ҳар ой ижара ҳаққини тўлаб келаман апрель ойи учун ижара берувчи пул тўлашимни сўраяпди, мен эса 20 мартдан бери ишламаяпман карантин бўлгани учун. Ижара берувчи йўқ пул тўлайсан, ёки шу 3 кун ичида олиб чиқиб кетасан нарсаларингни деяпти. Шу тўғрими?
2-савол
Ассалому Алайкум.
Ҳозирда долзарб бўлиб турган масала юзасидан бир мурожаатим бор эди.
Биз таълим маскани очганмиз, бинони бир қисмини ижарага олганмиз. Карантин натижасида ўқувчиларимизга таътил берилган. Таътил даврида ҳеч ким бизга пул тўлаш нияти йўқ, бунга шароити ҳам йўқ кўпчиликни. Чунки ота-оналарининг кўплари савдогар, ишчи.. хуллас даромад манбаи тўхтаб қолган. Шундай вазиятда биз ижарага олган бино эгаси 15 март куни ўқишлар тўхтаган бўлишига қарамасдан ижара тўловини тўлиқ ҳисоблаб қўйди март ойи учун. Тўловни хар ойни бошида олдиндан берар эдик. Ижара пулини 15 кунлигини қайтаргани юк. Лекин биз ўқувчиларга 15 кун ўқиганлиги учун улардан тўловни ярмини олганмиз.
Ижара берувчи бундан буёғига ҳам ижара пулини ҳисоблаб қарз қилиб қўйапти бизни, ваҳолонки фаолият юритмаяпмиз. Ижара шартномаси тузиб олайлик десам бино эгаси унамаган эди. Ҳозир хам тузиш нияти йўқ. Лекин биз бу бинодан чиқиб кета олмаймиз, шу инсонни лафзига ишониб 20 минг доллардан зиёд пул сарф қилиб ремонт ишларини амалга ошириб қўйганмиз.
Мен бино эгаси ҳожи акага, «биноларингиз кўп, мана озиқ овқат дўкони салкам 4 минг доллар ижара беради. Аллоҳ ҳамма мулкингизни тўхтатиб қўйгани йўқку. Бизни бизнесимиз эса 100 фоиз тўхтаб қолди. Ишчиларга ойлик бера олмаяпмиз иш тўхтаганлиги учун. Сизда эса битта бинойингиздан тушум бор иккинчисидан йўқ, бу Аллоҳнинг иродаси. Ҳозирги вақтда умуман фаолият юрита олмаётган тадбиркорлар қанча», деб айтдим. Лекин у ҳожи ака, «бино меники даромад келтирмаса бўлмайди, иш бошланганда берасиз қарз ёзиб турамиз», деб диққат қиляпти. Шунга инсофга чақирувчи исломда, шариатда жавоб бордир ахир. Илтимос, шариат нуқтаи назаридан илмли одамлар орқали шу масалага ойдинлик киритиб беринг.
Ҳурмат билан…
Мана шундай мурожаатлар бизга кўплаб тушаётганлигини инобатга олиб, биз шу каби ҳолатлар юзасидан турли ислом уламолари жавобларини қидириб топдик ва улар асосида қуйидаги умумий жавобни тайёрладик.
1 фикр. Ижара берувчи ижарага берган мол-мулкидан карантин пайтида ҳам ижара ҳаққи олиши мумкин, чунки у шартнома асосида ижарага тақдим қилган мулкидан ҳақ олиш ҳуқуқига эга. Агар ижарачи ижара ҳаққи тўламаса, у ҳолда ижара берувчи ижара шартномасини бир томонлама узиш ҳуқуқига эга.
2 фикр. Ижара берувчи карантин пайтида ижара ҳаққи тўлай олмаётган ижарачи билан келишган ҳолда (албатта амалдаги шартномага қўшимча тузиб ва имзолаб) ижара ҳаққини қарз сифатида ёзиб бориши мумкин. Карантин тугаб, ижарачи ишини бошлагандан кейин ижара ҳаққи бўйича қарзларини секин-аста (насия савдодаги каби) кейинги ойлар ижара ҳаққига қўшиб (ёки имконияти бўлса бирданига) тўлайди.
3 фикр. Умумий офат / таҳлика туфайли давлат (ҳукумат) тарафидан карантин эълон қилинган пайтларида ижара олувчи ижарага берилган мулкдан фойдалана олмаётган давр учун ижара ҳаққи олмаслиги лозим.
Масалан:
Кимдир уйини ижарага берди, ижарачи уйдан карантин даврида ҳам фойдаланяпти, у уйдан фойдаланаётгани учун ижара ҳаққи тўлаши керак.
Бошқа бир киши ўз мулкини (масалан кийим кечак дўконини) бошқа бир кишига ижарага берди. Аммо мулкни ижарага олган одам карантин туфайли шу дўкондан фойдалана олмаяпти, у шу давр учун ижара ҳаққи тўламайди, лекин агар дўкон, ҳукумат томонидан ўрнатилган тартибга кўра бир ҳафтада икки кун ишлаши мумкин бўлса у шу икки кун учун ижара ҳаққи тўлайди.
Инсонийлик нуқтаи назаридан гапирадиган бўлсак, умумий карантин вақтида ишлай олмаётган ижарачилардан ижара ҳаққи талаб қилиш инсофдан эмас. Зеро,
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким бир мусулмоннинг бу дунёдаги машаққатларини кетказса, Аллоҳ таоло қиёмат куни унинг машаққатларини кетказади. Ким мусулмоннинг айбини тўсса, Аллоҳ таоло дунё ва охиратда унинг айбини тўсади. Банда биродарининг ёрдамида бўлса, Аллоҳ таоло у банданинг ёрдамида бўлади», – дедилар» (Имом Муслим ривояти).
Аллоҳнинг ёрдамидан умиди бўлганлар, қийин аҳволда қолган биродарларига ёрдам беришлари учун ушбу ҳадис кифоя бўлса керак.
1 comment
Assalom alaykum aka Ulug’bek xolmatov va Hondamir Nusratxo’jayev qanday bog’lansak bo’ladi