Кеча Америка Қўшма Штатлари (аниқроғи унинг янги раҳбари) дунёнинг 183 давлатига нисбатан 10% дан 50% гача бўлган (яъни оширилган) савдо (импорт) божлари жорий қилганлигини эълон қилди (Ўзбекистондан импорт қилинадиган маҳсулотларга ҳам амалдаги бож 10 фоизга оширилди).
Ушбу ташаббус “АҚШни яна буюк давлатга айлантирамиз” сиёсати доирасида амалга оширилмоқда. Лекин бу ташаббусни тиғ устида юриш дейиш мумкин, чунки бу АҚШни қайта буюк қилишдан кўра, унга кўпроқ зарар етказиш эҳтимоли каттароқ. Зеро, АҚШ раҳбарияти савдо урушлари орқали бутун жорий тизимни бузиб юборишмоқчи. Лекин, савдо уруши, ўз номи билан уруш ва унда барча томонлар талафот кўради… ундан ким мағлубият билан чиқиши, ким эса ғалаба билан… номаълум.
Албатта, АҚШ раҳбарлари мусулмон эмас, лекин шу ўринда динимиздаги асосий фиқҳий қоидалардан бири бўлган “Зарар бериш ҳам, зарар кўриш ҳам йўқ” қоидасини эслаб оламиз.*
Энди эса янги божлар киритиш ташаббуси АҚШнинг ўзи учун қандай муаммоларни келтириб чиқариши мумкинлигини кўриб чиқамиз.
Келинг, буни бир оддий мисолда кўриб чиқамиз:
Америкалик оила озиқ-овқатга ойига $1,000 сарфлайди, озиқ овқат маҳсулотларининг катта қисми эса бошқа мамлакатлардан импорт қилинадиган маҳсулотлардир. Тўсиқ сифатида киритилган янги божхона тарифларининг жорий этилиши ишлаб чиқарувчиларни ишлаб чиқаришни АҚШга кўчиришга мажбур қилади, бу эса бир кунда бўладиган иш эмас, балки бунга йиллар кетиши мумкин, лекин бу нархларнинг кескин ошишига олиб келиш эҳтимоли катта. Натижада, озиқ-овқат харажатлари ортиб, кўплаб оилалар учун бу оғир юкка айланади ва бунинг натижасида маҳаллий ишлаб чиқарувчилар зарар кўришлари, банкрот бўлишлари ҳамда умуман америкаликларнинг даромадлари пасайиши мумкин.
Бошқа бир мисол: Техаслик Жо авваллари таъмирлаш ишларини бажариш учун мексикалик ишчиларни $1,000 га ёллар эди. Энди, ноқонуний мексикалик ишчилар АҚШдан депортация қилинса (лекин буни амалга ошишига ишониш қийин), Жо энди расмий сертификатланган америкалик қурилиш бригадасига мурожаат қилишига тўғри келади, лекин улар худди шу иш учун ундан $5,000 талаб қилишади. Албатта, 5 баравар кўп тўлагандан кўра, Жо таъмирлаш фикридан воз кечиши осонроқ, чунки нафақат ишчи кучи, балки қурилиш материалларининг нархлари ҳам ошиб кетган… Хуллас, Жо таъмирлашсиз, қурилиш бригадаси эса буюртмасиз ва пулсиз қолишади.
Ҳозирча тахминий бўлган бу сценарийлар АҚШ раҳбариятинг янги сиёсати импорт маҳсулотлар қимматлашишига, ички нархларнинг ошишига, ўртача америкалик учун маҳсулот ва хизматларнинг камайишига сабаб бўлади.
Ундан ташқари, Хитой, Европа Иттифоқи ва бошқа давлатлар ҳам савдо уруши доирасида ўз жавоб тарифларини жорий қилишади, ўз навбатида маҳсулот экспорт қилувчилар бошқа йўлларни излай бошлашади, натижада “хуфиёна” чизма-схемалар, учинчи давлатлар орқали транзитлар ва бошқа муқобил етказиб бериш йўллари ривожланади. Хуллас, пировард натижада буларнинг барчаси АҚШ иқтисодиётининг кучайишига эмас, сусайишига хизмат қилиши мумкин, бу эса “АҚШни яна буюк давлатга айлантирамиз” деган шиор чиппакка чиқиши мумкин дегани.
Америка кўприкларни бузиб эмас, балки қуриб буюк бўлиши мумкин. Зеро, буюклар қуришади, вайрон қилишмайди.
*ушбу қоида Абу Саид ал-Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган Расулуллоҳ соллаллаҳу алайҳи васалламнинг ҳадисларидан олинган бўлиб, уни Ибн Можа, Дориқутний ва бошқалар ривоят қилишган.